‘NAM moet bestaansrecht verdienen als groen bedrijf’

Gerald Schotman is misschien wel de enige topman die openlijk speculeert over het einde van zijn bedrijf. „Het stenen tijdperk is niet opgehouden omdat de stenen op waren. Het gastijdperk gaat niet ophouden omdat het gas op is”, zegt de bestuursvoorzitter van de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM).

Maar dat minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat, VVD) zó „resoluut” de winning uit Groningen wil beëindigen, dat heeft Schotman verbaasd. Vóór 2030 zal wat de minister betreft de laatste put gedicht zijn.

„Het is een moedige en volgens mij weloverwogen beslissing. Ik had het scenario verwacht waarin je snel gaat afbouwen, naar bijvoorbeeld 12 miljard kuub, en dan gaat kijken of dat genoeg is voor de veiligheid”, zegt de NAM-baas. Het is de eerste keer dat Schotman uitvoerig op het besluit van Wiebes reageert. Door de slagvaardige minister loopt de productie snel terug.

Nederland stopt de gaswinning in elk geval vóór 2030. Lees hier meer over het besluit van minister Eric Wiebes.

In 2013 werd nog 54 miljard kubieke meter uit de Groningse bodem gehaald. In vier jaar moet de NAM op maximaal 12 miljard zitten.

„Het lag in de verwachting dat we vervolgens langer op dat niveau zouden zitten. Dat zat ook een beetje verpakt in het laatste advies van de toezichthouder het Staatstoezicht op de Mijnen. Je denkt dat dit meer opties geeft voor de BV Nederland.”

Zo is het niet gegaan, en aan Schotman de taak om de joint venture van Shell en ExxonMobil in deze hectische tijden te leiden. De topman staat van veel kanten onder druk. Zelf spreekt Schotman van „een heel emotioneel dossier”. Druk van de slachtoffers van bevingsschade, druk van Haagse politici die geen Gronings gas meer willen en druk van machtige, maar in sommige kringen impopulaire aandeelhouders die hun winstbron zien verdampen.

Want de productiedaling tast vanzelfsprekend de resultaten aan. De winst, die in 2016 voor het eerst openbaar werd, bleef in 2017 met 497 miljoen op peil, maar vooral door eenmalige baten als de verkoop van een pijplijn, een iets hogere gasprijs en een kostenbeheersprogramma. Nu heeft NAM nog zo’n 1.500 mensen in dienst, een paar jaar terug waren dat er nog meer dan 2.000.

De NAM-leiding, Schotman en financieel directeur Anton Broers, ziet de toekomst van het bedrijf duidelijk voor een belangrijk deel in de „kleine velden”: in totaal circa 150 – in vergelijking met Groningen bescheiden – gasreservoirs op zee of op land, buiten de provincie Groningen. „Een heel groot deel van de winst kun je ook koppelen aan die velden. De bottomline is dat onze verdiensten in Groningen onder druk staan”, zegt Schotman. „Waar NAM altijd vooral Groningen en pas daarna de kleine velden was, zou ik dat nu eigenlijk willen omdraaien. Wat er van de inkomsten van Groningen overblijft zullen we zien.”

Lees terug welke mogelijke gevolgen het dichtdraaien van de gaskraan heeft voor huishoudens, grote bedrijven, het klimaat en de NAM.

Hoe kun je dat uitsplitsen in de winst?

Schotman: „Op de verdeling van de winst willen we verder niet ingaan. NAM is meer dan de som van de componenten. Maar Groningen komt steeds meer onder druk. We hebben een constructie dat we eenderde van de kosten op ons nemen en dat 90 à 95 procent van de inkomsten naar de staat gaat. De aandeelhouders krijgen dus hoogstens 5 of soms 10 procent. Bij ongewijzigd beleid wordt die druk steeds groter. Mijn drie aandeelhouders in het Groningenveld spreken daar nu over, die discussie wachten we af.”

Een kwart van de productie, is dat al de helft van de winstgevendheid?

Anton Broers: „Daar sla je niet heel erg de plank mis.”

Het is bijna de helft?

Schotman: „Ja. De kleine velden doen hun naam geen eer aan.”

Het dividend dat de NAM aan Shell en ExxonMobil uitkeert, is met 150 miljoen euro gestegen tot 613 miljoen. Hoger dus dan de winst van 497 miljoen. Gevoelig, want menig buitenstaander verdenkt de grote oliemaatschappijen ervan de NAM ‘leeg te trekken’ en aan haar lot over te laten als het bedrijf de schade als gevolg van de aardbevingen niet meer kan betalen. In februari ontstond nog ophef over de betaalcapaciteit.

Een onzinnige gedachte, vinden ze bij de NAM. Het bedrijf is robuust genoeg om alle schades, samen met de overheid, te betalen.

„Het dividend is inderdaad gestegen maar deels, 183 miljoen euro, gaat het nog om een slotdividend over 2016”, zegt Broers. De rest is interim-dividend en eind 2017 is besloten om de slotbetaling aan de aandeelhouders op te schorten. Desalniettemin is het eigen vermogen, mede als gevolg van de dividendbetalingen, gehalveerd tot slechts 81 miljoen.

Voor de buitenwereld is het geen teken van robuustheid als het eigen vermogen halveert.

Broers: „We hebben altijd gekeken: kan dit betaald worden, brengen we het bedrijf niet in gevaar? Om in elk geval de perceptie van het financiële draagvermogen te verbeteren hebben we de dividendbetaling opgeschort. Het zijn getallen waar mensen naar kijken, het is een signaalfunctie. Dat kan ik helemaal volgen.”

Hebben jullie overwogen om de uitbetaling terug te draaien?

Schotman: „We hebben een hele sterke cashpositie en een leenfaciliteit van 1,36 miljard bij de aandeelhouders. Het dividend is nu opgeschort, omdat we niet weten hoe de toekomst eruitziet. Nu heb je flexibiliteit, maar je kunt altijd dividend terugstorten, en dat zullen de aandeelhouders ook doen als dat nodig is.”

In de Tweede Kamer zegde directeur Marjan van Loon van Shell Nederland toe met een schriftelijke verklaring te komen waarin Shell uitspreekt garant te staan voor de aardbevingsschade. Die verklaring staat niet in het jaarverslag.

Schotman: „Die garantie is voor ons niet relevant, maar die gaat er komen. Ik heb begrepen dat die even precies wordt opgeschreven, daar heb ik het volste vertrouwen in. Sandra Beckerman van de SP wilde dat al tijdens de hoorzitting in de Kamer doen, maar dat was misschien wat snel.”

Hoe staan jullie er over vijf jaar voor?

Schotman wijst op de moeilijke tijd. Voor de Groningers die bang zijn als gevolg van de bevingen, maar ook voor de NAM-medewerkers die de komende jaren het licht in Groningen uit moeten doen. „Over twaalf jaar is het gedaan met het werk in Groningen. Voor die mensen – en ik had echt geen bloemetjes voor ze verwacht of zo – maar voor hen is dat een redelijk hard gelag.”

„Meer in het algemeen: ik zie de NAM in de toekomst als een mix van de kleine gasvelden én als actieve speler in de energietransitie. Het besluit van Wiebes gaan wij natuurlijk gebruiken als een extra versnelling in die ambities. Het gaat erom waar wij waarde kunnen toevoegen. Ik ga geen nieuw zonnepaneel ontwikkelen. Maar denk aan waterstof als energiedrager of aan het opslaan van CO2. Daar willen wij zeker een rol in spelen.”

Staat het voortbestaan van de NAM vast? Jullie hebben een heel specifieke taak, en die loopt af, en wellicht hebben Shell en ExxonMobil de NAM helemaal niet meer nodig.

Schotman: „Ik vind dat een hele goeie vraag. Dat voortbestaan staat niet vast en dat hoeft ook niet. Mijn mindset is dat NAM voorstellen gaat doen aan hun aandeelhouders die zo goed zijn, dat ze dát liever doen dan hun eigen weg gaan. Maar gaan ze hun eigen weg, dan is dat ook oké. Elk bedrijf moet in principale zichzelf durven opheffen. Alhoewel ik denk dat we goed bezig zijn.”

Wiebes zegt dat hij niet inzet op een claim van Shell en Exxon vanwege het gas dat in de grond blijft zitten. Dat gaat om wel 50 miljard euro. Hoe zien jullie dat?

Schotman: „Dat zie ik niet. Wat ik gezien heb is de reactie van Shell: zo’n schadeclaim is niet aan de orde en er worden constructieve discussies gevoerd met Wiebes. Ik vind daar verder niks van, maar de quote was heel scherp en duidelijk.”

Zijn er al dossiers gesloten van de 6.000 ‘oude’ schadegevallen die niet binnen het nieuwe schadeprotocol vallen? Die moeten jullie voor 1 juli een aanbod doen van minister Wiebes.

Schotman: „We zijn niet meer met 6.000 bezig, maar daar zitten ook gevallen bij waar we al een tijd eerder mee bezig waren. Binnenkort is er een rapportage van de minister aan de Tweede Kamer.

„Als wij iedereen een aanbod hebben gedaan betekent dat nog niet dat alles is afgehandeld. Dan komen er nog een tijdlang discussies. Je kunt gewoon voelen dat dat een thema is wat blijft. Wij hebben gezegd: we zullen ons uiterste best doen om voor 1 juli iedereen een passend en ruimhartig aanbod te doen. Het betekent dat je dingen doet die je normaal gesproken niet zou kunnen doen. Het betekent ook dat er ongelijkheid zal komen. Waarom krijgt Pietje dit wel, waarom Jantje niet? Als Nederlanders zijn we gevoelig voor ongelijkheid. Maar daar moeten we als volwassenen onder mekaar doorheen.”