De Amerikaanse president Donald Trump wachtte deze week niet lang om zijn nieuwste twittervolley te serveren, nadat Saoedi-Arabië in het weekend zijn plan had aangekondigd om vanaf december een half miljoen vaten in olieproductie te snijden.
Nog voordat de eerste handelssessie van de week voorbij was, twitterde Trump:
"Hopelijk zullen Saoedi-Arabië en de OPEC de olieproductie niet verlagen. De olieprijzen zouden veel lager moeten zijn op basis van het aanbod!"
Sindsdien is de markt aan het dalen. Een verlies van bijna 8% op dinsdag markeerde de twaalfde achtereenvolgende dag van verval.
Analisten van de olie-industrie kunnen er maar niet over uit. De nieuwste vriend van olie-beren is Donald Trump.
Het in Londen gevestigde Energy Aspects, dat bekend staat om zijn scherpzinnige marktinzichten over olie, wijdde een nota van vijf pagina's aan hoe de president Saudi-Arabië, de OPEC, en de wereld misleidde om te denken dat er vreselijke tekorten zouden komen vanwege de sancties op Iran.
Lagere olieprijzen belangrijker dan 'straffen' Iran
De manoeuvre - die een Iraanse "angstfactor" veroorzaakte - was een belangrijke aanstichter van het besluit door andere OPEC-producenten, waaronder Saoedi-Arabië, om de productie de afgelopen maanden op te voeren. Wat Trump echt wilde, waren ruime ruwe olievoorraden zodat hij de pompprijzen voor benzine in de VS laag kon houden terwijl hij politieke punten tegen Teheran scoorde en zijn conservatieve basis van kiezers kon sussen voor de verkiezingen op 6 november.
De strategie werd duidelijk toen een dag voor het begin van de Iraanse sancties, op 5 november, de Trump-regering onverwacht uitzonderingen maakte voor acht grote kopers van Iraanse. Deze acht landen mogen nog zes maanden lang vanuit Teheran blijven importeren. De exacte quota's voor een aantal van de ontheffingen werden niet bekendgemaakt. Daardoor werd de misleiding alleen maar erge.
"Oliestieren zijn boos en neerslachtig, dat durven we echt te zeggen," aldus Energy Aspects in zijn notitie Broken Trust.
De onderzoeksgroep voegde eraan toe:
"Nadat hij had gezworen om de Iraanse uitvoer naar nul te brengen, gaf Donald Trump toch toe en verleende hij ontheffingen aan acht landen. We gaan uit van een compensatie van iets boven de 1,3 miljoen vaten per dag (bpd) aan Iraanse ruwe olie en condensaat export. Maar omdat de VS weigert de volumes van de kwijtschelding te bevestigen, gaat de markt uit van het ergste, waarbij sommigen zelfs spreken over exporten tot 2 miljoen bpd."
OPEC voelt zich misleid door Trump
Phil Flynn van Chicago's Price Futures Group, een andere prominente commentator op olie, zei dat de OPEC "boos was dat president Donald Trump hen had misleid." Ook waren landen onderling kwaad op elkaar, met name over de smalende houding van Iran tegen de Saoedi's: "I told you so."
Flynn zegt dat het kartel Trump nu zou moeten trotseren. "Ze moeten het berenbad stoppen, anders kunnen ze nog meer miljarden verliezen dan ze al hebben gedaan tijdens deze uitverkoop."
West Texas Intermediate heeft de afgelopen zes weken al bijna 25 procent van zijn waarde verloren, terwijl Brent met meer dan 20 procent is gedaald. Deze dalingen hadden direct verband met de bezorgdheid over het overaanbod na Trump's manoeuvres op Iran.
Voordat Trump in mei aankondigde dat hij sancties zou opleggen om de Iraanse verkoop op nul te brengen, bereikte de export van Teheran in april een hoogtepunt van 2,5 miljoen bpd. Toen de olieprijzen begonnen te stijgen, vroeg de president de OPEC en zijn belangrijkste bondgenoot Rusland om meer te gaan pompen. Wars van de overdaad aan olie in 2014-2017 die ze net hadden opgelost door de aanvoer te verminderen, verzetten de producenten zich in eerste instantie tegen zijn ouvertures. Maar Trump weigerde zich terug te trekken en beschuldigde de OPEC ervan "de rest van de wereld af te zetten" met hoge olieprijzen.
Amerikaanse schalieproductie is de échte shocker
Energy Aspects schat dat, terwijl de OPEC-uitvoer enigszins was toegenomen na het aandringen van Trump, de markt pas echt werd beïnvloed door de onverwachte stijging in schalieolieproductie van de VS. Deze bereikte hoogtepunten rond 11,6 miljoen bpd.
Bank of America Merrill Lynch zei in een notitie op maandag:
"De volgende OPEC-prijsoorlog zou uiteindelijk wel eens duurder kunnen uitpakken voor het kartel, aangezien de VS bezig is om zich te isoleren van de wereldwijde olieprijsschommelingen. In slechts 10 jaar tijd is Amerika van een enorme importeur veranderd in de grootste exporteur van aardolieproducten ter wereld. We schatten dat de export van Amerikaanse olieproducten in het afgelopen kwartaal gemiddeld 5,1 miljoen bpd bedroeg, in een combinatie van benzine, diesel en restbrandstof."
Washington blijft ondertussen beweren dat het zijn uiteindelijke doel is om de Iraanse olie-uitvoer tot nul te verminderen. Energy Aspects zegt echter:
"Het feit dat Trump ontheffingen uitdeelde alsof het overgebleven Halloween-snoep was, maakt het moeilijk voor de markt om hem opnieuw te geloven."
Prognoses zijn "zo goed als onmogelijk" met Trump
Vanwege hun indruk dat de VS er niet langer naar streeft om Iran maximale pijn toe te brengen, zijn raffinaderijen terughoudend om hun ruwe olieproductie op te voeren. Ze hebben het voorgevoel dat kopers van Iraanse olie vals zouden kunnen spelen door verder te gaan met hun aankopen na het einde van de ontheffingsperiode van 180 dagen. Importeurs zouden zelfs al de bestaande invoerquota's kunnen schenden.
Hoewel de Saoedi's 500.000 bpd gaan korten in de komende maand, en OPEC en Rusland een gelijk volume of meer zouden kunnen verminderen in de aanloop naar hun geplande vergadering op 6 december, is het niet eenvoudig om het gekwetste marktsentiment snel te herstellen. "Dit zal minstens een maand duren," zegt Energy Aspects.
"Daarom hebben wij onze Brent-prijsvoorspelling voor Q4 2018 met $8 tot $79 per vat verminderd. Daarnaast, vanwege het beleid van Trump dat duidelijk op lage olieprijzen mikt, hebben wij eveneens onze voorspelling voor 2019 verminderd met $7 tot $85."
Het agentschap zei dat het bezorgd bleef over het macrobeeld van 2019. Met petrochemische marges die scherp zakken, doordat eindgebruikers in Azië agressief lossen in hun vrees voor een escalatie van de Chinees-Amerikaanse handelsoorlog, heeft Energy Aspects een neerwaarts risico aan zijn voorspellingen toegevoegd. Het concludeerde echter:
"Voorspellen is altijd moeilijk, maar Trump heeft het bijna onmogelijk gemaakt om dat met enig gevoel van vertrouwen te doen."